فعالیتهای بهبود دهنده قارچ میکوریزا در بوته های توتون در مواجهه با افزایش غلظت کلر در آب آبیاری

سابق و هدف: مقادیر بیش از حد کلر در برگ توتون، میزان سوزش را کاهش می‌دهد و باعث عوارض جانبی خاصی مانند افزایش رطوبت، تیرگی، رنگ‌های ناهمگون و بوی نامطلوب در برگ می‌شود. قارچ آربوسکولار میکوریزا با ریشه‌های بیش از 80 درصد از گونه‌های خشکی‌زی از جمله گیاهان نمک دوست، آب دوست و خشکی پسند در ارتباط است. نقش قارچ میکوریزا برای ارتقا رشد گیاه و تحمل به شوری ثابت شده است. قارچ میکوریزا مقاومت در برابر شوری را با استفاده از مکانیسم‌های مختلف افزایش می‌دهند. تا به امروز، هیچ اطلاعاتی در مورد تعامل بین قارچ‌های میکوریزا و توتون در مواجه با غلظت‌های بالای کلر در آب آبیاری و عکس‌العمل بوته‌های توتون در دسترس نیست. مواد وروش‌ها: این آزمایش در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه پیام‌نور گرگان استان گلستان در طول مدت دو سال زراعی (1392-1391) انجام شد. آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 4 تکرار اجرا شد، فاکتورهای آزمایش شامل 1- قارچ میکوریزا Rhizophagus irregularis در دو سطح (با قارچ، AM+ و بدون قارچ، AM-) و 2- غلظت کلرید در آب آبیاری در چهار سطح (10، 40، 70 و 100 میلی‌گرم کلر در لیتر؛ (C1-C4، منبع کلر مورد استفاده کلرید کلسیم بود و غلظت 10 میلی‌گرم کلر در لیتر، فاقد عوارض جانبی روی توتون است لذا این غلظت از کلر به عنوان شاهد انتخاب شد. رقم توتون ویرجینیایی انتخابی در این مطالعه K-326 بود. یافته‌ها: بوته‌های توتون میکوریزایی بطور قابل توجهی جذب بالاتر عناصر غذایی در برگ و تعداد برگ، بدون در نظر گرفتن شدت تنش کلرید داشتند. عملکرد برگ‌ بوته‌های AM+ بالاتر از گیاهان AM-، تحت شرایط تنش کلر C2-C4 بود. محتوای کلر برگ با افزایش غلظت کلر آب آبیاری به شکل خطی افزایش می‌یابد، در حالی که گیاهان AM+ محتوای کلر کمتری را نشان دادند. محتوای نیکوتین برگ‌های تولید شده توسط بوته‌های توتون AM+ نسبت به گیاهان AM-، بطور قابل توجهی بالاتر بودند. آنزیم‌های آنتی‌ اکسیدان مانند سوپراکسید دسموتاز، کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و گلوتاتیون ردوکتاز بعلاوه آنتی اکسیدان‌های غیر آنزیمی شامل اسید آسکوربیک و گلوتاتیون، تغییرات زیادی را با تیمار کلرید به نمایش گذاشته‌اند. تنش کلر باعث کاهش در سطوح داخلی هورمون رشد و افزایش اسید آبسزیک گردید. بوته‌های تلقیح شده با قارچ (AM+) سطوح بالاتری از هورمون رشد را حفظ نمودند و همچنین تاثیر منفی کلرید را تا حدی تعدیل کردند. نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج بدست آمده غلظت قابل قبول کلر در برگ توتون ویرجینیا باید کمتر از 1٪ باشد. برگ‌های با غلظت بالاتر کلر از کیفیت پایین‌تر همراه با کاهش میزان سوزش، برخوردارند. بر اساس نتایج بالا بهتر است از آب آبیاری با غلظت کلر زیر 25 میلی گرم در لیتر استفاده شود زیرا در این سطح، غلظت کلر در برگ حدود 1٪ باقی می‌ماند. اما از سوی دیگر، سطح کلر 40 میلی‌گرم در لیتر در آب آبیاری در زمان تلقیح توتون با قارچ میکوریزا می‌تواند به عنوان حد آستانه بالاتر در نظر گرفته شود. در چنین غلظت‌های بالایی استفاده از قارچ میکوریزا توصیه می‌شود، زیرا غلظت کلر برگ را در حدود سطح قابل قبول نگه می‌دارد.